Futbolda son iki transfer döneminde astronomik bedelli transferleriyle dikkat çeken Arap Yarımadası için ülkemizde ve Avrupa’da ‘petrolden gelen parayı harcıyorlar’ eleştirileri yapılsa da, mevcut duruma bakınca durum çok da öyle gözükmüyor. Futbolun endüstriyelleşmesiyle, Çin’in de deneyip başarılı olamadığı, yüksek bedelli transfer ve kulüp satın almayı barındıran yatırım rüzgarını Arap Yarımadası doğru zamanda yakaladı.
Özellikle futbolun ‘anavatanı’ İngiltere’ye son 15 yılda ciddi yatırımlarda bulunan Araplar, Premier Lig’in markalaşma hamleleriyle de yatırımlarını büyüttü. Ülkeden peş peşe kulüp satın almaya başlayan Arap iş adamları ve devletlere bağlı kuruluşlar bu yatırımlarından ligin gitgide artan piyasa değeri ve yayın gelirleriyle de ciddi paralar kazanıyorlar. Kulüplerin hepsi satın alımlarında ödenilen fiyatlara nazaran şu an çok daha değerli durumda.
ARTAN YAYIN GELİRLERİ
İngiltere Premier Lig’de 2022-2023 sezonundan itibaren 3 yıllığına imzalanan yayın ihalesinin bedeli 5,1 milyar sterlin olmuştu. Yapılan anlaşmaya göre, Premier Lig’de bu sezon ulusal TV yayın geliri olarak yaklaşık 1,7 milyar sterlin (1,9 milyar euro ya da 61 milyar lira) dağıtılıyor.
İngiltere Premier Lig’de, dün 2025-2026 sezonundan itibaren 4 yıllık dönemi kapsayan toplam 6,7 milyar sterlinlik (245 milyar lira) ulusal TV hakları anlaşmasının imzalandı.
Buna göre kulüplerin Arap yatırımcılar ve iş adamları tarafından satın alınması sonrası da ligin yayın gelirleri ve marka değeri ciddi derecede yükseldi. Bu yükseliş kulüplere yatırım yapan Araplar’ın da cebini doldurdu.
Yıllar içerisinde yayın gelirleri ise şöyle artış gösterdi:
2010-2013 dönemi için yalnız televizyon hakları £1.782 milyar karşılığında satın alındı. 22 Haziran 2009’da, Setanta Sports’un karşılaştığı sıkıntılardan dolayı, Premier League’e ödemesi gereken £30 milyonu son ödeme tarihinde ödeyemediği için, ESPN, 2009-10 sezonu için mevcut 46 maçın yanı sıra ve 2010-2011’den 2012-13’e kadar sezon başına 23 maç içeren iki Birleşik Krallık maç hakları paketine sahip oldu. 13 Haziran 2012’de Premier League, BT’nin 2013-14 ile 2015-16 sezonları için yıllık £246 milyonluk bedelle her bir sezonda 38 maçın yayın haklarını kazandığını açıkladı. Kalan 116 maç için, Sky tarafından £760 milyon ödendi. Toplam yurt içi hakları, 2010-11 ile 2012-13 sezonlarına göre %70.2 artışla £3.018 milyara yükseldi. Lisans anlaşmasının değeri, 2015’te Sky ve BT’nin 2018-19 sezonuna kadar üç yıl daha Premier League ile sözleşmelerini yenilemek için £5.136 milyar ödemesiyle birlikte %70.2 oranında artış gösterdi.
İNGİLTERE’YE YATIRIM YAPAN ACUN’U TRT ENGELLEDİ
Furyayı kaçıran ülkelerden birisi ise Türkiye oldu. Petrol dışında iş bilmez ifadeleriyle defalarca eleştirilen Araplar servetlerine servet katarken bu dalgayı yakalamaya çalışan Türk iş adamlarının hamleleri ise son olarak bizzat devletin kurumu TRT tarafından engellendi.
TRT Şampiyonlar Ligi, UEFA Avrupa Ligi, UEFA Konferans Ligi’nin yayın haklarını mevcutta Exxen platformuyla elinde tutan Acun Ilıcalı’nın iki katı ücret ödeyerek elinden aldı. TRT’nin Acun Ilıcalı’nın elinden yayın haklarını almak için ödeyeceği belirtilen 3 yıllık toplamda 100 milyon euro’luk ücret tartışma konusu oldu. TRT bu tartışmaları ise maçları şifresiz yayınlayacağını duyurusuyla hızlıca bertaraf etti.
Bu haber Erdoğan’ın masasına konur: TRT kimin parasını kime veriyorSporO TAKIMLAR VE SAHİPLERİ
İngiltere’ye yatırım yapan ve hem başarıdan başarıya koşan kulüpler yaratıp gelirlerini katlayan iş adamları ve kulüplerinden şu anda Premier Lig’de aktif olarak mücadele edenler ise şöyle:
SHEFFIELD UNITED – Prens Abdullah bin Mesaid Al Suud
Suudi Prens Abdullah bin Mesaid Al Suud da 2013’te Sheffield United’ın hisselerinin yüzde 50’sini satın aldı. İngiliz gazetesi The Guardian’ın haberine göre, Al Suud, 2019’da bir mahkeme kararına dayanarak hisselerin daha sonra tamamına sahip oldu. 2013’ten sonra aldığı yatırımla yavaş yavaş yükselişe geçen takım İngiltere 3. ligden önce 2. lige daha sonra ise Premier Lig’e yükseldi. Kulüp 2019’dan itibaren düzenli olarak İngiltere’nin ikinci ligi Championship ve Premier Lig’de mücadele ediyor.
Yalnızca Sheffield United’ın bugünkü kadro değeri, Transfermakt’a göre, 147 milyon euroya denk geliyor.
NEWCASTLE UNITED – Veliaht Prensi Muhammed bin Selman
Newcastle United’ın satış sürecinin üzerinden ise henüz çok geçmedi. İngiltere Premier Ligi, 7 Ekim 2021’de yaptığı açıklamada, Newcastle United’ı Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’na satış anlaşmasının tamamlandığını duyurdu. 300 milyon Sterlin (480 milyon dolar) karşılığında kulübü satın alan Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu’nun başında ise Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman bulunuyor. Kurulduğu günden beri Premier Lig’de iki sezon hariç sürekli mücadele eden takım bu sezon Şampiyonlar Ligi’nde de boy gösterdi.
Transfermarkt’a gore Newcastle United’ın bugünkü piyasa değeri ise 639 milyon euro.
ASTON VILLA – Nassef Sawiris
Temmuz 2018’de Mısırlı iş adamı Nassef Sawiris başında bulunduğu konsorsiyum tarafından Aston Villa’nın %55’lik kontrol hissesi 30 milyon sterline satın alındı. Kulübün ciddi nakit sıkıntılarını çözen yeni kontrol hisse sahipleri kulüp için radikal ve önemli atamalarda bulundu. Bu adımlar sonrasında Aston Villa yeniden Premier Lig’e yükseldi. Bu dönem Villa’nın 10 maçlık en uzun galibiyet serisini de içeriyordu. Sawiris’in başında bulunduğu konsorsiyum Ağustos 2019’da kulübün tek sahibi oldu.
Sawiris’in Aston Villa’ya sahip olması, Ağustos 2022 itibariyle yaklaşık 360 milyon sterlinlik borçsuz hisse sermayesi enjekte edilerek yoğun bir yatırım dönemini beraberinde getirdi. Yeni sahiplerinin köklü kulübün meşhur stadı Villa Park’ı 42.682 koltuktan 50.000’in üzerine çıkarma planları, Kuzey Tribününün yıkılması ve büyük bir perakende satış mekanının oluşturulması da dahil olmak yeni projeleri yürürlüğe sokuldu ve buna dair çalışmalar sürüyor. Projeler ortalama 100 milyon sterlini aşan bir maliyete sahip olacak ve tamamen Sawiris’in sahibi olup spor yatırımlarında kullandığı V Sports tarafından finanse edilecek.
Aston Villa’nın bugünkü piyasa değeri ise 621 milyon euro ediyor.
MANCHESTER CITY – Mansur bin Zayid Al Nahyan
Bunlar arasında en çok ses getireni ise kesinlikle Manchester City’nin satışıydı. Tüm bu furyayı başlatan satın alma ise Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Başbakan Yardımcısı ve Devlet Başkanlığı İşleri Bakanı Mansur bin Zayid Al Nahyan’ın sahibi olduğu Abu Dhabi United Group tarafından gerçekleştirildi. Nahyan, tarihler Eylül 2008’i gösterirken Manchester City’yi satın aldı.
Satın alımdan hemen sonra sansasyon yaratan yatırımlar ve transferlerle yükselişe geçen kulüp, Arjantinli yıldızı Aguero’nun son dakika golüyle futbol tarihine geçen bir şampiyonluk kazandı ve bu tarihten itibaren Premier Lig’in zirvesine çapaladı.
2011 yılından bu yana kulüp, 2012 ve 2014 yıllarında Premier Lig de dahil olmak üzere altı büyük şampiyonluk elde etti. Manchester City, 2014-15 yılları arasında elde ettiği 463,5 milyon euroluk gelir ile futbol dünyasının en zengin altıncı kulübü oldu. Kulüp 2016 yılında, 1,92 milyar dolarlık değeri ile Forbes tarafından en değerli altıncı futbol kulübü olarak ilan edildi. 2019 yılında; Premier Lig, FA Cup, Lig Kupası ve FA Community Shield olmak üzere tüm ulusal kupaları kazanan ilk ve tek İngiliz kulübüdür.
2023 yılında; Pep Guardiola yönetiminde, tarihinde ikinci kez UEFA Şampiyonlar Ligi finalinde oynamayı başardı. Atatürk Olimpiyat Stadyumu’nda oynanan 2023 UEFA Şampiyonlar Ligi finalinde rakibi Internazionale’i 1-0 mağlup ederek kupayı tarihinde ilk defa kazanma başarısı gösterdi. Aynı sezonda art arda üçüncü kez Premier League şampiyonluğu, FA Cup, FA Community Shield ve UEFA Süper Kupasını kazandı.
Manchester City bugün, 1 milyar 562 milyon dolarlık marka değeriyle tarihin en değerli kulübü.
HULL CITY – Acun Ilıcalı
Türk televizyonculuğunda yaptığı işlerden sonra programlarını önce dünyaya açan daha sonra ise dünya çapında bir iş adamı olma yolunda adımlar atan Acun Ilıcalı 2022’de Hull City’nin çoğunluk hisselerini satın aldı. Kulübü Mısırlı iş insanı Assem Allam ailesiyle yaklaşık olarak 24 milyon euro karşılığında anlaşmaya vardı.
Acun kulübü satın aldığı 21-22 sezonunda itibaren düzenli yatırımlarla hem kulübün Championship’teki başarı sıralamasını yükseltti hem de oyuncu alış satışlarıyla kulübün kadro değerini 106 milyon euroya kadar çıkarttı.
Arda Ormancı
